آلودگی هوای تهران، به‌ویژه در فصول سرد سال، به طور معمول به یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است. عواملی چون تراکم بالای خودروها، استفاده از سوخت‌های فسیلی، شرایط جغرافیایی خاص و پدیده‌های طبیعی مانند وارونگی دما موجب می‌شود که تهران در بسیاری از روزهای سال با وضعیت آلودگی شدید روبه‌رو شود.مطالعات و گزارش‌های مختلف نشان می‌دهند که خودروهای شخصی، تاکسی‌ها، اتوبوس‌ها، کامیون‌ها و وسایل نقلیه سنگین نقش زیادی در آلودگی هوای تهران دارند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط سازمان محیط زیست و مراکز تحقیقاتی مختلف، سهم خودروها از آلودگی‌های هوای تهران در حدود 40 تا 70 درصد برآورد شده است. این درصد بستگی به نوع آلودگی (ذرات معلق، گازهای سمی، ترکیبات ازن و غیره) و شرایط جوی دارد.
انواع آلاینده‌های تولیدی توسط خودروها
- ذرات معلق (PM2.5 و PM10): خودروها به ویژه خودروهای دیزلی و قدیمی، منابع اصلی تولید ذرات معلق هستند. این ذرات به دلیل اندازه بسیار ریز خود، می‌توانند وارد دستگاه تنفسی انسان شوند و باعث بیماری‌های مختلفی چون آسم، بیماری‌های قلبی و عروقی و حتی سرطان شوند. در تهران، مقدار قابل توجهی از ذرات معلق PM2.5 از ترافیک خودروها ناشی می‌شود.
- گازهای گلخانه‌ای (CO2): خودروهای سواری و تجاری با استفاده از سوخت‌های فسیلی به تولید گاز دی‌اکسید کربن (CO2) می‌پردازند که این گاز یکی از اصلی‌ترین عوامل تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی است. در تهران، که حجم بالای تردد خودروها را شاهد هستیم، این گازها تأثیر زیادی در افزایش آلایندگی‌ها دارند.
- گازهای سمی (NOx و CO): یکی دیگر از آلاینده‌های اصلی خودروها، نیتروژن اکسیدها (NOx) و مونوکسید کربن (CO) هستند که به‌ویژه در خودروهای دیزلی و قدیمی تولید می‌شوند. این گازها به شدت به سلامت انسان آسیب می‌زنند و موجب بروز مشکلات تنفسی و بیماری‌های قلبی می‌شوند. همچنین، NOx در ترکیب با دیگر آلاینده‌ها می‌تواند منجر به تولید ازن سطحی شود که برای گیاهان و انسان مضر است.
- هیدروکربن‌های فرار (VOCs): این ترکیبات که از سوخت‌های فسیلی و روغن‌های موتور خودروها منتشر می‌شوند، در دماهای بالا می‌توانند با دیگر آلاینده‌ها واکنش داده و ازن سطحی تولید کنند. ازن سطحی یکی از عوامل اصلی آلودگی در تهران است که باعث ایجاد مشکلات تنفسی می‌شود.
طبق آمار منتشر شده از منابع مختلف مانند سازمان محیط زیست و مرکز آمار ایران، حدود 60 تا 70 درصد از خودروهای در حال تردد در خیابان‌های تهران به خودروهای داخلی تعلق دارند. این رقم شامل خودروهایی از برندهای مختلف ایرانی مانند پژو، سمند، کیا و... تولید شده در داخل کشور می‌شود.
این درصد شامل خودروهایی مانند:
- پژو 206 و پژو 405 (که توسط ایران‌خودرو تولید می‌شوند)
- سمند (که توسط ایران‌خودرو ساخته شده است)
- پراید (تولید سایپا)
- دنا (تولید ایران‌خودرو)
- تندر90 (تولید پارس خودرو در همکاری با رنو)
همچنین بسیاری از مدل‌های رنو ، کیا و هیوندای که در کارخانه‌های داخلی مونتاژ می‌شوند، نیز به عنوان خودروهای داخلی شناخته می‌شوند، اگرچه این خودروها وارداتی هستند ولی در داخل کشور مونتاژ می‌شوند.با توجه به منابع مختلف و گزارش‌های به‌روز، سهم خودروهای ایرانی در تهران تقریباً 70 درصد است، که این رقم می‌تواند بسته به شرایط اقتصادی و تحولات بازار خودرو تغییر کند. این خودروها عمدتاً شامل خودروهای اقتصادی و پرمصرف هستند که به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان، گزینه اصلی بسیاری از شهروندان تهران می‌باشند.
اما اگر در طی ۱۰ سال گذشته واردات خودرو باز بود و ماشین های با استانداردهای زیست محیطی بالاتری به کشور وارد میشدن چقدر از این آلاینگی کمتر میشد؟
در صورتی که واردات خودرو به ایران در دهه گذشته به صورت آزاد و با شرایطی همچون واردات خودروهای با استانداردهای زیست‌محیطی بالاتر (مثل خودروهای برقی، هیبریدی، یا خودروهای کم‌مصرف با فناوری‌های نوین) انجام میشد، می‌توانست تاثیرات قابل توجهی در کاهش آلودگی هوای تهران و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌ها داشته باشد. در ادامه، به طور دقیق‌تر بررسی می‌کنیم که چه تأثیری بر کاهش آلودگی‌ها می‌گذارد.اگر واردات خودروهایی که استانداردهای بالاتری از نظر آلایندگی دارند، آزاد میشد، احتمالاً سهم خودروهای برقی و هیبریدی به‌طور چشمگیری افزایش می‌یافت. خودروهای برقی و هیبریدی به دلیل عدم مصرف سوخت‌های فسیلی، گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های خطرناک نظیر اکسیدهای نیتروژن (NOx)، مونوکسید کربن (CO) و ذرات معلق (PM2.5) را به طور چشمگیری کاهش می‌دهند.
پیش‌بینی تأثیر بر آلایندگی‌ها:
- خودروهای برقی: این خودروها هیچ‌گونه انتشار گاز CO2 یا آلاینده‌های دیگر در حین حرکت ندارند. در شرایطی که شبکه برق کشور از منابع پاک‌تری تغذیه می‌شود، اثرات زیست‌محیطی خودروهای برقی می‌تواند به حداقل برسد. فرض کنید که 10% از خودروهای موجود در تهران به خودروهای برقی تبدیل شوند؛ این می‌تواند به طور مستقیم موجب کاهش حدود 3 تا 4 درصد از انتشار CO2 در سطح شهر تهران شود.
- خودروهای هیبریدی: این خودروها به دلیل داشتن ترکیب موتورهای بنزینی و برقی، در مقایسه با خودروهای معمولی، میزان مصرف سوخت و آلایندگی‌های کمتری دارند. به‌طور تخمینی، خودروهای هیبریدی می‌توانند حدود 20 تا 30 درصد آلایندگی‌های تولیدی توسط خودروهای بنزینی را کاهش دهند.
کاهش سهم خودروهای فرسوده و قدیمی:
یکی از مشکلات اصلی که باعث افزایش آلایندگی‌ها در تهران می‌شود، وجود تعداد زیادی خودروهای فرسوده و با استانداردهای پایین آلایندگی در سطح شهر است. خودروهایی که در دهه گذشته تولید شدند (خصوصاً خودروهای داخلی) اغلب از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند و سیستم‌های کاهش آلایندگی آنها به‌روز نیست. ورود خودروهای با استانداردهای بالاتر، باعث میشد که این خودروها با مدل‌های جدیدتر جایگزین شوند.
- خودروهای داخلی به دلیل داشتن استانداردهای پایین آلایندگی و سیستم‌های فنی قدیمی، سالانه مقادیر زیادی گازهای سمی و ذرات معلق تولید می‌کنند. ورود خودروهای با استانداردهای جهانی می‌توانست باعث کاهش 5 تا 10 درصد از آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده می‌شود.
کاهش ترافیک و افزایش بهره‌وری:
یکی دیگر از اثرات جانبی واردات خودروهای جدید، می‌تواند مربوط به کاهش ترافیک و بهبود بهره‌وری در شبکه حمل و نقل شهری باشد. خودروهای با استانداردهای آلایندگی پایین تر معمولاً مصرف سوخت بالاتری دارند و در شرایط ترافیک سنگین، میزان آلایندگی آنها بیشتر می‌شود. خودروهایی با فناوری‌های جدیدتر و مصرف پایین‌تر می‌توانند موجب شوند که هم ترافیک کاهش یابد و هم در نتیجه آلودگی‌های ناشی از فرسودگی موتور و مصرف بالا کاهش یابد.
پیش‌بینی تأثیر بر آلایندگی‌ها:
- به طور متوسط،اگر واردات خودرو در 10 سال گذشته به‌طور آزاد انجام میشد و خودروهایی با استانداردهای آلایندگی بالاتر و کارایی بهینه وارد کشور می‌شدند، می‌توانست کاهش 20 تا 30 درصدی در آلایندگی ناشی از تردد خودروها در تهران به همراه داشته باشد. این کاهش شامل آلودگی‌های گازی(CO2 و NOx)، ذرات معلق و گازهای سمی میشد که به‌طور مستقیم به بهبود کیفیت هوا و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی منجر میشد. علاوه بر این، تأثیرات آن در کاهش ترافیک، بهبود بهره‌وری حمل و نقل عمومی و کاهش فشار بر منابع انرژی کشور می‌توانست قابل توجه باشد.در نهایت، آزادسازی واردات خودرو با استانداردهای بالاتر می‌توانست به کاهش مشکلات زیست‌محیطی در تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران کمک شایانی کند.
دیدگاه خود را بنویسید